Zachodniopomorskie Towarzystwo Przyrodnicze

Jesteśmy organizacją pożytku publicznego, która już od 2005 roku realizuje kompleksową obsługę  stad dzikich żubrów na terenie województwa zachodniopomorskiego. Obecnie populacja żubrów liczy około 300 osobników ( stan na grudzień 2018). Spora część z nich znajduje się na terenie naszego województwa, ale obserwujemy, że część z nich  rozlokowała się po za jego granicami m.in. w województwach: wielkopolskim i lubuskim. Wieloletnie doświadczenia związane z ochroną  zwierząt zaowocowały przystąpieniem w 2016 roku do projektu związanego z reintrodukcją rysi na terenie Pomorza Zachodniego.

Skąd żubry?- krótka historia współpracy

Pierwsze żubry do  zachodniej Polski zostały sprowadzone na tereny Nadleśnictwa Wałcz w 1980 r. z inicjatywy prof. Ryszarda Graczyka, kierownika Katedry Zoologii Akademii Rolniczej w Poznaniu (obecny Uniwersytet Przyrodniczy). Do zagrody adaptacyjnej przywieziono z Puszczy Białowieskiej osiem osobników, które po pewnym czasie zmieniły rewir i zamieszkały na terenach Nadleśnictwa Mirosławiec.

Kolejne stado zamieszkujące  Poligon Drawski powstało przez sprowadzenie z Białowieży, Pszczyny i Niepołomic 16 osobników do dwóch zagród adaptacyjnych położonych na terenie Dobrzan i Łobza. Zadanie wykonano w ramach projektu   finansowanego z fundacji EkoFunduszu w latach 2008-2009 ? Program ochrony żubra w Polsce: rozwój i ochrona stada zachodniopomorskiego?.  W efekcie naszych działań 12 samic i 4 byki po opuszczeniu zagród adaptacyjnych połączyły się w jedno stado i dały początek ugrupowaniu zajmującego rewir na Poligonie.

Aby zabezpieczyć nowo powstałą populację  w 2010 roku zrealizowaliśmy projekt dotowany przez Fundację EkoFundusz: ?Utrwalenie efektów restytucji żubrów żyjących na wolności w województwie zachodniopomorskim?. W ramach projektu powstała baza magazynowa na karmę dla żubrów ? silosy zbożowe i kontenery magazynowe. Zostały także zakupione i założone na żubry obroże telemetryczne GPS.

Ponieważ oba stada nie miały ze sobą kontaktu, nie dochodziło do wymiany puli genetycznej. Aby zmienić sytuację  w 2015 utworzyliśmy trzecie stado- ?Jałowcówka?, założone w Nadleśnictwie Drawsko ( jeden z partnerów naszego projektu), składające się z osobników z dwóch istniejących ugrupowań. Miało ono za zadanie być ?buforem? pomiędzy jednym a drugim stadem. Całość przedsięwzięcia było częścią projektu 000010 LIFE/NAT/PL ?Dywersyfikacja i rozwój populacji żubrów w północno- zachodniej Polsce? realizowanych w latach 2014-2019. O historii tych żubrów i naszych działaniach w ramach Pogotowia Żubrowego możecie Państwo przeczytać w serwisie tematycznym http://bisonlife13.zubry.org.pl/home/pl/ .

Działania związane z ochroną i monitoringiem żubrów będą przez nas kontynuowane. Obecnie podpisaliśmy umowę POIS.02.04.00-00-0013/18 ?Rozszerzenie działań Bazy Obsługi Żubrów?. Projekt ten będzie realizował wszystkie zadania związane z opieką nad dzikimi żubrami na terenach północno- zachodniej Polski.

Dzika Zagroda

Rezultatem naszej wieloletniej działalności żubrowej jest zagroda pokazowa położona w Jabłonowie. Projekt ?Budowa zagrody pokazowej żubrów w gminie Mirosławiec? w 2012 uzyskał dotację Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego. Inwestycja była prowadzona w trybie ?zaprojektuj i wybuduj?. W 2013 zakończono projekt i wydano stosowne pozwolenia na budowę. Całkowita wartość przedsięwzięcia wyniosła 1 100 000 złotych, z czego 825 000 zostało sfinansowane przez RPOWZ, a 13 000 przez WFOŚIGW w Szczecinie. Celem projektu było utworzenie zamkniętej zagrody dla żubrów z kompletnym zapleczem technicznym do obsługi zwierząt w Jabłonowie, gminie Mirosławiec. W ramach dotacji POIŚ.05.01.00-00-399/12 ?Zabezpieczenie populacji żubrów w północno- zachodniej w Polsce przed presją turystyczną ? zagroda została powiększona o 6 ha i została wyposażona w wieżę obserwacyjną o wysokości ok. 9m oraz prowadzącą do niej nadziemną kładką o długości 100 m , biegnącą 3 metry nad wybiegiem dla żubrów. Ponadto dobudowano skrzydło dydaktyczne przeznaczone do prowadzenia zajęć edukacyjnych. W Zagrodzie przebywa 5 dorosłych żubrów ( 4 samice, jeden samiec) przywiezionych z ośrodków hodowli w Pszczynach i Gołuchowie oraz jedna samica przywieziona z wolności. Stworzyliśmy niepowtarzalną okazję aby przyjrzeć się i nakarmić te niesamowite zwierzęta . W Zagrodzie co roku rodzą się cielaki. Maluchy po odchowaniu do około roku, są przewożone do jednego ze stad zamieszkujące tereny województwa Zachodniopomorskiego aby wzbogacić pulę genetyczną populacji.

Rysie

Historia rysi w Zagrodzie rozpoczęła się całkiem niedawno, choć planowaliśmy działania znacznie wcześniej. W 2015 roku otrzymaliśmy darowiznę od parku handlowego Młyn na wybudowanie pierwszej zagrody pokazowej dla rysi.  W tym samym roku zbudowaliśmy z własnych środków kolejne dwie zagrody. Już na początku 2016 wszystkie zagrody w Jabłonowie były zasiedlone. Tego samego roku podpisaliśmy umowę na pierwszy projekt dotyczący rysi: POIS.02.04.00-0143/16 ?Powrót rysia do północno-zachodniej Polski?. W ramach przedsięwzięcia wybudowaliśmy kolejną zagrodę w Jabłonowie, 4 zagrody adaptacyjne w Dłusku oraz dwie zagrody wypuszczeniowe położone w Nadleśnictwach: Mirosławiec i Drawsko. Celem projektu jest odtworzenie licznej i samodzielnej populacji rysi na Pomorzu Zachodnim. W projekcie przewidzieliśmy trzy drogi pozyskania rysi do reintrodukcji:

1. rozmnażanie rysi w zagrodach w Dłusku i Jabłonowie przez stale utrzymywane pary, zdziczanie- uczenie polowania i po uprzednim wyposażeniu w obroże telemetryczne wypuszczeniu na wolność.
2. metoda ?born to be free? ? nieznacznie zmodyfikowaną- czyli utrzymywanie par w zagrodach i umożliwianie wychodzenie kociaków urodzonych w zagrodzie na zewnątrz, z możliwością powrotu, aż do ich pełnego usamodzielnienia
3. przywożenie zwierząt urodzonych w różnych ośrodkach hodowlanych w Europie, zdziczanie, uczenie polowania i po założeniu obroży telemetrycznych wypuszczane na wolność.

W ramach projektu zostały wytypowane 3 miejsca wypuszczania rysi na wolność : Dłusko- gmina Węgorzyno, Nadleśnictwo Mirosławiec- gmina Mirosławiec, Nadleśnictwo Drawsko- gmina Kalisz Pomorski. Zwierzęta są sukcesywnie wypuszczane od marca 2019 r. Dziewięć zwierząt wypuściliśmy w Dłusku. W Mirosławcu zostały wypuszczone kolejne 4 sztuki. Jesteśmy w trakcie przygotowania do wypuszczenia kolejnych zwierząt.

Dotychczas stosowaliśmy metodę nr 3- przywożenia zwierząt z różnych ośrodków a po ich zdziczeniu do dnia dzisiejszego wypuściliśmy na wolność 13 rysi. Rysie na wolności radzą sobie znakomicie, dużo lepiej niż sądziliśmy, praktycznie na dzień dzisiejszych nie mamy żadnych strat z powodu kłopotów z polowaniem lub wynikających z kontaktu z człowiekiem. Wszystkie są nadzorowane telemetrycznie, na bieżąco monitorujemy gdzie są i co robią.

Zasady działania Pogotowia Żubrowego prowadzonego przez Zachodniopomorskie Towarzystwo Przyrodnicze

1. Pogotowie Żubrowe, zwane dalej Pogotowiem, to system pomocy służbom państwowym i samorządowym oraz społecznościom lokalnym na terenie występowania wolnożyjących żubrów w północno ? zachodniej Polsce w granicach województw: zachodniopomorskiego, lubuskiego i wielkopolskiego. Działalność Pogotowia finansowana jest przez Zachodniopomorskie Towarzystwo Przyrodnicze z dotacji pozyskiwanych na realizację projektów z dziedziny ochrony przyrody oraz środków własnych. Siedziba Pogotowia mieści się w Dzikiej Zagrodzie, Jabłonowo 42, 78-650 Mirosławiec.

2. Zadaniem Pogotowia jest udzielanie pomocy w sytuacjach problematycznych z udziałem żubrów:
a)  w trakcie wypadków komunikacyjnych  – Pogotowie zajmuje się rannymi lub martwymi żubrami we współpracy z policją, służbami i uczestnikami wypadku;
b)  w odniesieniu do żubrów, które wkraczają na tereny osiedli ludzkich i generują problemy dla mieszkańców ? Pogotowie prowadzi przepłaszanie zwierząt albo odłowy i translokację;
c)  w odniesieniu do stad lub grup żubrów wychodzących na cenne uprawy rolne – Pogotowie prowadzi przepłaszanie podejmowane samodzielnie na podstawie danych telemetrycznych lub na wniosek rolnika.

3. Pogotowie przyjmuje zgłoszenia:
a)  telefoniczne ze strony służb w odniesieniu do wypadków komunikacyjnych ? przez całą dobę na wszystkie telefony pracowników opublikowane w załączniku;
b)  telefonicznie pod numerem zawartym w załączniku (w tym SMS lub MMS) w odniesieniu do próśb o przepłoszenie zwierząt ? w godzinach 8:00 ? 18:00 od kwietnia do października oraz w godzinach 8:00 ? 16:00 od listopada do marca;
c)  osobiste ? w Dzikiej Zagrodzie w godzinach pracy 8:00 ? 18:00 od kwietnia do października oraz 8:00 ? 16:00 od listopada do marca;

4. Zgłoszenie musi zawierać:
a)  w odniesieniu do służb ? ogólne dane zgłaszającego (np. dyżurny powiatowej komendy policji w ? , komendant straży miejskiej w ?) oraz dokładną lokalizację zdarzenia.
b)  w odniesieniu do osób indywidualnych wnioskujących o przepłaszania ? dane personalne zgłaszającego, numer działki, podstawę wystąpienia (informacja czy zgłaszający ma tytuł prawny do terenu, którego dotyczy zgłoszenie).

5. Zgłoszenia niekompletne nie będą przyjmowane do realizacji.

6. W pierwszej kolejności realizowane są interwencje związane ze zdarzeniami zgłaszanymi przez służby dotyczące wypadków komunikacyjnych i obecności żubrów na terenach zabudowanych.

7. Przepłaszanie żubrów z cennych upraw rolnych:
a)  odbywa się ze względów bezpieczeństwa zwierząt i ludzi od świtu do zmierzchu;
b)  nie jest podejmowane na terenie zaoranych pól, ściernisk, poplonów do przyorania, nieużytków, użytków zielonych, zadrzewień i lasów;
c)  nie jest podejmowane, gdy na skutek przepłaszania może wystąpić sytuacja problemowa, np. związana z wtargnięciem zwierząt na ruchliwy szlak komunikacyjny;
d)  jest podejmowane w miarę możliwości kadrowych Pogotowia (w Pogotowiu zatrudnione są 3 osoby);
e)  odbywa się na podstawie indywidualnej decyzji osoby wyznaczonej do podjęcia interwencji. Dzięki posiadanemu doświadczeniu to te osoby są w stanie najlepiej ocenić potrzebę przeprowadzenia interwencji.

8. Zgłoszenia dotyczące płoszenia żubrów z tego samego dnia są  realizowane w kolejności ważności, to jest wysokości potencjalnych strat. Pierwszeństwo będzie miała interwencja w stosunku do stada żubrów a dopiero w następnej kolejności interwencje w odniesieniu do pojedynczych osobników.

9. Na podstawie analizy danych telemetrycznych Pogotowie samodzielnie podejmuje interwencje i przepłasza żubry z upraw rolnych w celu utrzymania na terenach o najniższym poziomie potencjalnego konfliktu.

10. W sytuacjach nietypowych, interwencja może być podjęta po kontakcie telefoniczny  i uzasadnieniu problemu.

Wykaz numerów telefonów – załącznik nr 1 

Osoba zgłaszająca potrzebę przeprowadzenia interwencji wyraża zgodę na przetwarzanie danych osobowych przez ZTP.